TAKSİ YA DA SERVİS MİNİBÜSÜ KULLANIRKEN TRAFİK CEZASI UYGULANAN KİŞİ NEDENİYLE İŞVERENE İDARİ SGK PARA CEZASI UYGULANMASI

Taksi ya da servis minibüsü kullanırken her hangi bir sebeple trafik polisleri tarafından yazılan trafik idari para cezasına maruz kalan kişilerle ilgili ceza tutanaklarının bir sureti emniyet birimlerince Sosyal Güvenlik Merkezi Müdürlüklerine de gönderilmektedir.

Sosyal güvenlik merkezleri, trafik idari para cezası karar tutanaklarını baz alarak taksi yahut servis minibüsü sahibi özel ya da tüzel kişiye 5510 sayılı Yasa kapsamında idari para cezası uygulamaktadır. Gerekçe olarak ise; trafik cezasına maruz kalan kişinin sigortasız olarak anılan araçta çalıştığı varsayımıdır.

Böylesi varsayım hukuka aykırı olduğundan araç sahibi özel ya da tüzel kişiye 5510 sayılı yasa kapsamında uygulanan idari para cezası da usul ve hukuka aykırıdır. Şöyle ki;

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun "Tanımlar" başlıklı 3. maddesinin 6. bendinde, “Sigortalı”; kısa ve/veya uzun vadeli sigorta kolları bakımından adına prim ödenmesi gereken veya kendi adına prim ödemesi gereken kişi olarak, 11. bendinde, “Hizmet akdi”; 818 sayılı Borçlar Kanunu’nda tanımlanan hizmet akdi ve iş mevzuatında tanımlanan iş sözleşmesi veya hizmet akdi olarak, 12. bendinde, “Ücret”; 4’üncü maddenin birinci fıkrasının (a) ve (c) bendi kapsamında sigortalı sayılanlara saatlik, günlük, haftalık, aylık veya yıllık olarak para ile ödenen ve süreklilik niteliği taşıyan brüt tutar olarak tanımlanmış, "Sigortalı sayılanlar" başlıklı 4. maddesinin 1. fıkrasının (a) bendinde, bu Kanunun kısa ve uzun vadeli sigorta kolları uygulaması bakımından, hizmet akdi ile bir veya birden fazla işveren tarafından çalıştırılanların sigortalı sayılacakları belirtilmiş, "Sigortalılığın başlangıcı" başlıklı 7. maddesinin 1. fıkrasının (a) bendinde, sigorta hak ve yükümlülüklerinin 4’üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılanlar için çalışmaya başladıkları tarihten itibaren başlayacağı öngörülmüş, "Sigortalı bildirimi ve tescili" başlıklı 8. maddesinin 1. fıkrasında, işverenlerin, 4’üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılan kişileri, 7’nci maddenin birinci fıkrasının (a) bendinde belirtilen sigortalılık başlangıç tarihinden önce, sigortalı işe giriş bildirgesi ile Kuruma bildirmekle yükümlü oldukları, 8. fıkrasında, bu maddenin ikinci ve beşinci fıkraları hariç olmak üzere, diğer fıkralarında belirtilen yükümlülükleri yerine getirmeyen ilgililer hakkında, 102’nci madde hükümlerine göre idarî para cezası uygulanacağı, "Sigortalılığın sona ermesi" başlıklı 9. maddesinin 1. fıkrasının (a) bendinde, kısa ve uzun vadeli sigorta kolları bakımından sigortalılığın, 4’üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalıların, hizmet akdinin sona erdiği tarihten itibaren sona ereceği kurala bağlanmış, "İşyeri, işyerinin bildirilmesi, devri, intikali ve nakli" başlıklı 11. maddesinin 1. fıkrasında, işyeri, sigortalı sayılanların maddî olan ve olmayan unsurlar ile birlikte işlerini yaptıkları yerler olarak ifade edilmiş, 3. fıkrasında, işverenin, örneği Kurumca hazırlanacak işyeri bildirgesini en geç sigortalı çalıştırmaya başladığı tarihte, Kuruma vermekle yükümlü olduğu, 7. fıkrasında, bu maddede belirtilen yükümlülükleri yerine getirmeyenler hakkında, 102’nci maddenin birinci fıkrasının (b) bendi uyarınca idarî para cezası uygulanacağı, idarî para cezası uygulanmasının, bu yükümlülüklerin yerine getirilmesine engel teşkil etmeyeceği, "Kurumun denetleme ve kontrol yetkisi" başlıklı 59. maddesinin 1. fıkrasında, bu Kanunun uygulanmasına ilişkin işlemlerin denetiminin, Kurumun denetim ve kontrol ile görevlendirilmiş memurları eliyle yürütüleceği, 2. fıkrasında, Kurumun denetim ve kontrol ile görevlendirilmiş memurlarının görevleri sırasında tespit ettikleri Kurum alacağını doğuran olay ve bu olaya ilişkin işlemlerin, yemin hariç her türlü delile dayandırılabileceği, bunlar tarafından düzenlenen tutanakların aksi sabit oluncaya kadar geçerli olduğu, 7. fıkrasında, kamu idarelerinin denetim elemanlarının kendi mevzuatı gereğince işyerlerinde yapacakları soruşturma, denetim ve incelemeler sırasında, çalıştırılanların sigortalı olup olmadığını da tespit ederek, sigortasız çalıştırılanları Kuruma bildirmek zorunda oldukları, bu kurumların ayrıca kendi mevzuatları gereğince yaptıkları inceleme ve tespitler sırasında bu Kanuna göre sigortalı sayılanların prime esas kazançlarının veya sigortalı gün sayılarının eksik bildirilmesi sonucunu doğuran tespitlerini de en geç bir ay içinde Kuruma bildirecekleri, Kurumun bu bildirimleri esas almak üzere gerekli yasal işlemi yapacağı, ilgililerin itiraz haklarının saklı olduğu, "Prim belgeleri ve işyeri kayıtları" başlıklı 86. maddesinin 1. fıkrasında, bu Kanunun 4’üncü ve 5’inci maddesine tabi sigortalılar ile sosyal güvenlik destek primine tabi sigortalılar için işverenlerce Kuruma verilmesi gereken aylık prim ve hizmet belgelerinin şekli, içeriği, ekleri, ilgili olduğu dönemi, verilme süresi ve diğer hususların Kurum tarafından çıkarılan yönetmelikle belirleneceği, 11. fıkrasında, bu maddede belirtilen yükümlülüklerin yerine getirilmemesi halinde, 102’nci maddeye göre işlem yapılacağı, 13. fıkrasında ise, muhtasar beyanname ile bu Kanun uyarınca verilmesi gereken aylık prim ve hizmet belgesinin birleştirilerek verilmesi durumunda beyannamenin; şekil, içerik, ekleri, ilgili olduğu dönem, verilme süresi ve diğer hususların Bakanlık ile Maliye Bakanlığı tarafından çıkarılan müşterek tebliğ ile belirleneceği, işveren sigortalı çalıştırmadığı takdirde, bu hususu sigortalı çalıştırmaya son verdiği tarihten itibaren on beş gün içinde Kuruma bildirmekle yükümlü olduğu hüküm altına alınmıştır.

Anılan Kanunun "Kurumca verilecek idarî para cezaları" başlıklı 102. maddesinin 1. fıkrasının (a) bendinin 2. alt bendinde; “8 inci maddenin birinci fıkrasında belirtilen bildirgenin verilmediğinin, mahkeme kararından veya Kurumun denetim ve kontrolle görevli memurlarınca yapılan tespitlerden ya da diğer kamu idarelerinin denetim elemanlarının kendi mevzuatları gereğince yapacakları soruşturma, denetim ve incelemelerden veya bankalar, döner sermayeli kuruluşlar, kamu idareleri ile kanunla kurulan kurum ve kuruluşlardan alınan bilgi ve belgelerden anlaşılması halinde bildirgeyi vermekle yükümlü olanlar hakkında her bir sigortalı için asgari ücretin iki katı tutarında idari para cezası uygulanır.”, (b) bendinde; “11 inci maddesinde belirtilen bildirgeyi, Kurumca belirlenen şekle ve usȗle uygun vermeyenler veya Kurumca internet, elektronik veya benzeri ortamda göndermekle zorunlu tutulduğu halde, anılan ortamda göndermeyenler veya bu Kanunda belirtilen süre içinde Kuruma vermeyenlere; (...)2) Diğer defterleri tutmak zorunda olanlar için asgari ücretin iki katı tutarında, (...) idari para cezası uygulanır.”, (m) bendinde; “Kurumun prim tahakkukuna ve sigortalıların sosyal güvenlik haklarına dayanak teşkil eden bu Kanunun 86 ncı maddesinin on üçüncü fıkrası uyarınca verilmesi gereken beyannamedeki sigortalıların, prime esas kazançlarının veya hizmetlerinin bildirilmediği, eksik ya da geç bildirildiği anlaşılan her bir işyeri için; (...) 4) Beyannamenin mahkeme kararı, Kurumun denetim ve kontrol ile görevlendirilmiş memurlarınca yapılan tespitler veya diğer kamu idarelerinin denetim elemanlarınca kendi mevzuatları gereğince yapacakları soruşturma, denetim ve incelemeler neticesinde ya da bankalar, döner sermayeli kuruluşlar, kamu idareleri ile kanunla kurulan kurum ve kuruluşlardan alınan bilgi ve belgelerden, hizmetleri ve kazançları Kuruma bildirilmediği veya eksik bildirildiği ya da sadece hizmetlerinin Kuruma eksik bildirildiği anlaşılan sigortalılarla ilgili olması hâlinde, beyannamenin asıl veya ek nitelikte olup olmadığı, işverence düzenlenip düzenlenmediği dikkate alınmaksızın, aylık beyannamedeki her bir işyeri için, (...) b) Diğer defterleri tutmak zorunda olanlar hakkında asgari ücretin iki katını geçmemek üzere sigortalı başına yarım asgari ücret tutarında, (...) idari para cezası uygulanır.”, (j) bendinde ise; “9 uncu maddesinin birinci fıkrasının (a) bendine göre sigortalılığı sona erenlere ilişkin (...) bildirimi, süresi içinde ya da Kurumca belirlenen şekle ve usule uygun olarak yapmayanlar veya Kurumca internet, elektronik veya benzeri ortamda göndermekle zorunlu tutulduğu halde anılan ortamda göndermeyenler hakkında, bir takvim ayında işlenen bu fiillerden dolayı tutmakla yükümlü bulunulan defter ve belgelerin ibraz edilmemesi nedeniyle verilmesi gereken ceza tutarını aşmamak kaydıyla her bir sigortalı veya sandık iştirakçisi için asgari ücretin onda biri tutarında idari para cezası uygulanır.” hükümlerine yer verilmiştir.

Yukarıda anılan mevzuat hükümlerine göre, bir işveren nezdinde hizmet akdi ile çalıştırılanların zorunlu olarak sigortalı sayılacağı, sigortalılık başlangıç tarihinden önce sigortalı işe giriş bildirgesinin, hizmet akdinin sona erdiği tarihten itibaren on gün içinde işten ayrılış bildirgesinin Kuruma verilmesi gerektiği, ayrıca ilgili aya ait aylık prim ve hizmet belgesinin takip eden ay içinde idarece belirlenen günde en geç verilmesi gerektiği,bu yükümlülüklerin gereği gibi yerine getirilmemesinin karşılığı idari para cezalarının belirlendiği, ancak bunun için temel koşulun işyerinde çalıştırılan kişinin Yasanın 4/a maddesi uyarınca sigortalı sayılacak olan “hizmet akdi” ile çalıştırılan kişi olması gerektiği açıktır. Bu durumda; işveren ile çalışan kişi arasındaki ilişkinin “hizmet akdine” dayalı bir ilişki olup olmadığının, idarece bu yönde yapılan inceleme ve denetimlerle düzenlenecek rapor ve tutanaklarda maddi gerçeğe uygun olarak ortaya konulması gerekmektedir (İstanbul Bölge İdare Mahkemesi Sekizinci İdare Dava Dairesinin 15/06/2021 gün ve E:2021/746, K:2021/1324 sayılı kararı).
bu nedenle trafik ceza tutanaklarına istinaden plakaları yazılı araçlarda şoför olarak bulunan kişilerin sigortasız çalıştığı gerekçesiyle 5510 sayılı yasa kapsamında uygulanan idari para cezaları, araçta çalıştığını yani iş sözleşmesinin varlığını ortaya koyacak somut bir tespit bulunmadığı açık olup, bu bildirim uyarınca idare tarafından para cezası verilmeden önce iş ilişkisinin varlığını ortaya koymak amacıyla tarafların, tanıkların ifadeleri, esnaf odası kaydı, vergi kayıtları ve benzeri hususlar araştırılıp hazırlanacak raporla iş ilişkisinin varlığının somut olarak ortaya konulması gerekirken bu hususlar araştırılmaksızın idari para cezası uygulanması usul ve hukuka aykırı olacaktır.